Czy boisz się ciemności?

6 kwietnia 2019 | Autor: Magdalena Musiałowska-Paterek

Spróbuj przypomnieć sobie chwilę, sytuację, kiedy bałaś / bałeś się?

Jeśli przychodzi Ci na myśl kilka takich sytuacji lub wiele chwil to naturalne. Strach i lęk towarzyszą nam od początku życia. To emocje, których w różnych momentach, doświadcza każdy człowiek. Choć są trudne nie można pozbyć się ich, ale można nauczyć się radzić sobie z nimi w adekwatny dla nas sposób. Nie możemy ich nie odczuwać, ale możemy pracować nad tym, by nas nie zdominowały i nie odebrały energii do życia.

 Przyjrzymy się bliżej, jakimi zjawiskami jest strach i lęk.

 

Strach

Strach jest emocją, która występuje często w życiu każdego człowieka. Do tego, aby wystąpił strach potrzebna jest nam świadomość zagrożenia – jeśli niebezpieczeństwo jest poza naszą świadomością, nie zdajemy sobie z niego sprawy, wtedy nie boimy się. Strach jest odpowiedzią na realne sytuacje niebezpieczne. Mogą to być sytuacje obiektywnie zagrażające oraz subiektywnie spostrzegane przez człowieka jako niebezpieczne.

Strach przez każdego człowieka przeżywany jest inaczej. Na to, co stanowi zagrożenie różni ludzie mogą zareagować inaczej, może być i tak, że nie u każdej osoby niebezpieczna obiektywnie sytuacja wywoła strach. Dzieje się tak z powodu różnić indywidualnych, każdy z nas boi się czegoś innego i każdy z nas może reagować na strach inaczej. Różnimy się między sobą tendencją do przeżywania tej emocji u niektórych osób jest ona większa, u innych jest mniejsza. Ta tendencja jest różna u różnych ludzi, ale może się zmieniać też u konkretnej osoby – w pewnych sytuacjach jesteśmy bardziej „bojaźliwi”, a w innych mniej.

Strach może wystąpić wtedy, gdy pojawia się świadomość niebezpieczeństwa. Oznacza to, że potrzebujemy mieć wiedzę na temat konsekwencji zagrożenia, abyśmy zaczęli bać się. Świadomość niektórych sytuacji niebezpiecznych pojawia się w sposób instynktowny (boimy się goniącego nas lwa), ponieważ w dużej części reakcja strachu jest wrodzona.  W przypadku innych sytuacji potrzebne jest wcześniejsze przeżycie negatywne, które powoduje wykształcenie świadomości niebezpieczeństwa danej sytuacji (skakanie po łóżku dla małego człowieka wydaje się przednią rozrywką, mimo ostrzeżeń rodzica, dopiero w momencie upadku dziecko przyswaja sobie strach, że jest to sytuacja niebezpieczna).

Odczuwanie strachu jest związane z postrzeganiem przez danego człowieka jego własnych zasobów, które może wykorzystać w poradzeniu sobie z niebezpieczeństwem. Strach rośnie, jeśli człowiek czuje się nieprzygotowany na zagrożenie. Młody student, który w ostatnim czasie szczegółowo uczył się przepisów drogowych i występujących w nich zmian, może odczuwać mniejszy strach przed sprawdzianem z teorii niż starszy wieloletni kierowca, który już dawno nie podchodził sprawdzianów. Natomiast starszy kierowca, który regularnie prowadzi samochód od kilkudziesięciu lat może odczuwać mniejszy strach przed kilkugodzinną podróżą po nieznanych terenach niż młody student, który dopiero co otrzymał prawo jazdy.

Ciekawym zjawiskiem jest to, że choć strach nie jest przyjemną emocją, niektórzy ludzie, w pewnym sensie lubią się bać. Już jako dzieci lubimy słuchać „strasznych” historii, dorośli ludzie często decydują się książki z dreszczykiem lub wybierają się do kina na horror. Wydaje się nawet, że nasze zapotrzebowanie na „banie się” w takich sytuacjach wzrasta, o czym może świadczyć coraz większa liczba produkcji filmowych i serialowych takiego gatunku.

 

 

Po co nam właściwie strach?

Strach jest podstawową i bardzo potrzebną emocją. Pozwala nam rozpoznawać niebezpieczeństwo oraz chronić zdrowie, życie swoje i innych. W wielu sytuacjach ratuje nas przed zagrożeniem. To emocja, która ma racjonalny i przystosowawczy charakter.

Lęk

Spróbuj przypomnieć sobie chwilę, w której odczuwałaś / odczuwałeś niejasne, nieprzyjemne pobudzenie organizmu, nie wywołane żadną sytuacją, Twoje mięśnie były napięte serce biło mocniej, krew szybciej pulsowała, oddech stawał się przyspieszony, płytszy? 

Tak opisywane jest poczucie lęku. Jest ono zbliżone do poczucia strachu, jednak uważa się, że w przypadku lęku osoba nie potrafi wskazać zdarzenia lub bodźca, które ten lęk wywołuje lub lęk występuję wobec irracjonalnego źródła i przybiera wyolbrzymioną, nieadekwatną postać utrudniającą życie człowieka. Lęk jest emocją często występującą mimo braku jego źródła oraz obiektywnego zagrożenia. Emocja ta wywołuje niewspółmierne do sytuacji poczucie niebezpieczeństwa, reakcje obronne organizmu (napięcie mięśni, przyspieszony oddech, wzmożone bicie serca, pocenie się), a nawet panikę.

Specyfiką lęku jest proces jego uogólniania, generalizacja lęku. Oznacza to, że lęk może się poszerzać, generalizować na coraz większą liczbę przedmiotów, sytuacji czy bodźców podobnych do tego, czego boimy się na początku. Jeśli bardzo boimy się pająków możemy zacząć odczuwać lęk oglądając, na przykład program przyrodniczy, czytając książkę o zwierzętach czy też w sytuacjach niezwiązanych bezpośrednio z pająkami – wycieczce po sklepie zoologicznym lub po lesie.

Lęk może objawiać się cieleśnie, co nazywamy somatyzacją lęku. Dziecko z powodu lęku, który wywołuje w nim niedzielny wyjazd do nowych znajomych rodziców, może odczuwać silny ból brzucha, a nawet zareagować wysoką gorączką.

To, co ciekawe to możliwość wywołania lęku w sytuacjach, nawet najbardziej dla nas przyjemnych. Doświadczyć tego mogła osoba, która wypiła za dużą ilość mocnej kawy – pobudzająca kofeina wywołała w organizmie rekcję mobilizacyjną do obrony organizmu, a tym samym objawy takie, jak niepokój, przyspieszone tętno, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie oddechu, napięcie mięśni szkieletowych,  wzmożone wydzielanie potu.

Tendencja do reagowania lękiem jest w dużym stopniu wrodzona i jest względnie stałą cechą człowieka. Jest ona związana z naszą osobowością, układem nerwowym, a także odpornością emocjonalną. Choć lęk przedstawiany jest jako emocja trudniejsza od strachu, bardziej uporczywa i męcząca to ma również dobre strony. Podobnie jak strach pomaga nas chronić przez niebezpiecznymi sytuacjami, odpowiednio nasilona mobilizacja organizmu pozwala utrzymać satysfakcjonujący nas poziom energii w naszej codzienności, może przyczyniać się do większej zmysłowości, sumienności czy precyzyjności człowieka.

Kiedy lęk zaczyna przeszkadzać?

Lęk jest jednym z najczęstszych objawów zaburzeń, które występują często i w różnych postaciach.  Przejawiać się może w przebiegu chorób, takich jak depresja, nowotwór, uzależnienie, psychoza, anoreksja, bulimia, choroby serca, a również może przekładać się na wiele problemów zdrowotnych, na przykład  bezsenność, nadciśnienie, impotencja. Do najpowszechniejszych zaburzeń związanych z lękiem zaliczamy nerwice. Nerwica nie jest jednak tylko lękliwością czy nerwowością lecz obejmuje szeroki zakres różnych trudności w przeżywaniu codzienności, symptomów lękowych i towarzyszących im zachowań. Dzisiaj często zamiast terminu nerwica używamy określenia zaburzenia lękowe.

Częstymi zaburzeniami lękowymi są fobie. Fobie charakteryzują się skrajnie nasilonym lękiem paraliżującym, odbierającym możliwość działania wobec konkretnego przedmiotu lub sytuacji. Przedmiotem fobii może być wszystko, wyróżnia się bardzo dużą ilość fobii specyficznych czyli nadmiernego lęku wobec wybranego obiektu. Przykład ami fobii są agorafobia (lęk przed otwartą przestrzenią), arachnofobia (lęk przed pająkami), mysofobia (lęk przed brudem), nozofobia (lęk przed chorobą), kleptofobia (strach przed kradzieżą), mistofobia (strach przed ciemnością).

Przyczyny zaburzeń lękowych i fobii mogą być bardzo różne. Warto pamiętać, że lęk nie jest przyczyną, a objawem, z którym można pracować terapeutycznie (poprzez odpowiednią modyfikację spostrzegania oraz reagowania) i farmakologicznie (leki obniżające lęk).

Strach i lęk to emocje, których doświadczaliśmy, doświadczamy oraz będziemy doświadczać w naszym życiu. Nie jest możliwe, by je wyłączyć, ale możliwe jest nauczenie się, jak sobie z nimi radzić. Chociaż te zjawiska są potrzebne w naszym życiu do zachowania bezpieczeństwa czasami mogą stać się bardziej utrudnieniem niż pomocą. Jeśli nadmierny strach czy lęk wywołuje cierpienie i uniemożliwia satysfakcjonujące funkcjonowanie w ciągu dnia może to być sygnał do poproszenia o pomoc. Ani strach ani lęk nie powinien paraliżować naszego życia i czynić nas niezdolnymi do działania i przeżywania innych emocji.

 

Zastanów się przez chwilę, czego Ty się boisz? Czy masz poczucie, że jest to adekwatne uczucie? A może doświadczasz go zbyt mocno – to uczucie jest nadmiarowe i paraliżuje Twoje działania? Jeśli oceniasz swoje doznania jako zbyt duże to sygnał, że być może warto przyjrzeć się im bliżej.

Poniżej znajdziesz kilka przykładów przedstawiających różnice między strachem a fobią.

Strach Fobia
Nieprzyjemne uczucie, gdy jedziesz metrem. Wstawanie godzinę wcześniej do pracy i droga na piechotę bez względu na pogodę, konsekwentne omijanie metra.
Skrępowanie, gdy zostajesz z nowo poznanym mężczyzną sama. Rezygnowanie z nowym znajomości mające na celu nie dopuszczenie sytuacji sam na sam.
Niepokój w towarzystwie osób w nowej pracy. Niewychodzenie z domu do pracy.
Niepokój w dużej grupie ludzie. Niewychodzenie z domu.

 

Magdalena Musiałowska-Paterek

Poprzedni wpis
Następny wpis

O autorze

Pracuję z osobami doświadczającymi trudności w bliskich relacjach partnerskich, relacjach rodzic-dziecko, cierpiącymi z powodu zaburzeń odżywiania, odczuwanego smutku i samotności, niskiej samooceny, a także z osobami, które znajdują się w trudnym momencie swojego życia. Wspieram młodych dorosłych w stawianiu pierwszych kroków na nowych etapach życia, towarzyszę w poznawaniu siebie, rozwijaniu świadomości swoich potrzeb i pragnień, odkrywaniu nowych potencjałów.
Jesteś u nas pierwszy raz?
Poznaj nasz zespół Jak pomagamy?


Potrzebujesz pomocy w wyborze terapeuty? Skontaktuj się z nami.

Kontakt

Ursynów

Warszawa, Al. Komisji Edukacji Narodowej 47 lok. 85 (przy Metrze Natolin, wejście II bramą, klatka po prawej stronie)

Wola

Warszawa, ul. Ciołka 10 gabinet 220 (przy Metrze Księcia Janusza, wejście do biurowca Satoria)
Dane do przelewu  58 1600 1462 1741 4131 3000 0001